Saturday, December 19, 2009

Leka Biau Piring

Sa, Dua, Tiga, Empat, Lima, Enam, Tuuuuujoh.

Enda aku busong ilang laya,
Megai langgai manok banda,
Kena aku miau ading piring pinang saleka,
Laban aku tu nampong jako sera nyawa,
Enggi aki kitai Rekaya,
Iya endang landik ngajar kitai bebasa,
Ka semua bala pengabang.

Enda aku busong laya pambu,
Megai langgai manok kelabu,
Kena aku miau ading piring kapu,
Laban aku tu endang nitih ka ajar nampong jako,
Enggi aki kitai Rekaya Jamban Atu,
Iya landik ngajar kitai bebasa ngena jako,
Nadai kala saru bekalih tunsang.

Aku tu miau sida Dara Santih bunsu Sirih ke tumboh betumbok takang,
Dara Chelum Bunsu Tum Sedi lulun atas bedilang,
Dara Bagau Bunsu Semakau rendang dagang,
Dara Sandu Bunsu Gentu daun pisang,
Sida tu sama udah digempuru ditu datai magang.

Aku tu mega miau sida Kumang Dara Simbut,
Bunsu Pulut Jantan Jentawang,
Bunsu penganan baka bulan rerak rumpang,
Dara Letup baka tangkup bunga kejumpang,
Enggau Endu Tematu Tali Betabu,
Bunsu Telu Manok indu kepayang mekang.

Nya alai letup pan udah ga chukop,
Asi pan udah ga bisi,
Pinang udah ga chukup magang,
Samoa perengka pan udah ga sedia,
Ditiap genap nadai timpang.

Nya baru aku ngangau ka sida ke tindok nakal singit,
Bejalai ngena burit,
Nya ga Bunsu Chapak Burak,
Ba-ukir ilak kesulai tandang.
Kita nya meh ka diasa nerima bala pengabang,
Diasoh nabi samoa orang.

Ooooooooooooooha! x 1

Tak lalu ketawa balat gaga,
Ading piring pinang saleka,
Udah dibiau enggau selanjau ijau manok banda,
Gaga diasoh nabi meri basa ngagai Petara,
Ke datai ari Tuchong Sandong Gemala,
Di bukit lilit Gerija,
Alai semuka dudok sembayang.

Nya orang ngembuan batu sedan bulan pernama,
Enggau batu takang bintang tiga,
Ambi ka ubat penyangga nyawa maioh pampang saribu guna,
Ngasoh panjai umor nguan menoa.

Lalu ketawa gaga rindu,
Pamping ading piring kapu,
Udah dibiau enggau selanjau ijau manok kelabu,
Nganti Apai Migu,
Datai ari munggu madang engkajang.
Nya orang ngembuan batu pupu gigi gumbang,
Ubat landik bejako ba gulu tugong orang.

Tak ketawa tuchum Dara Chelum,
Bunsu Tum Sedi Lulun atas bedilang,
Udah dibiau enggau selanjau ijau manok sigon,
Gaga nganti penatai Liba apai Dom,
Datai ari pun kara nurun maioh betunjang.

Tak depan-depan ketawa ading piring penganan,
Udah dikebau enggau selanjau manok jelayan,
Gaga nganti penatai Ini Andan,
Datai ari bulan ke meruan tuang-tuang,
Nya orang ke ngembuan ubat jadian mali langkang.

Tak lalu ketawa gagit deh piring pulut mit,
Udah dikebau enggau selanjau ijau manok kunchit,
Nganti penatai sida Apai Sabit Bekait,
Ari punggang tisi langit.
Nya orang ngembuan batu pengait,
Dikena ngulih ka duit mata wang.

Ketawa gaga amat asi ketupat,
Laban udah kena biau enggau selanjau ijau manok kepiat,
Nganti Kumang Dayang Sambat,
Indu orang di urat dandi nentang,
Nya ga indu pandai di pechunggai tunjok empat,
Landik ngebat tukang tengkebang.

Ketawa chaie-chaie ading piring sungki,
Udah kena kebau enggau selanjau ijau manok pungka laki,
Gaga nganti penatai Keling Aji,
Datai ari tuchong engkeraji padi,
Munyi negeri maioh orang.
Nya orang ke berani ati mutus kempang.

Piring rendai pan ketawa terai-terai,
Udah dibiau enggau selanjau ijau manok tawai,
Gaga nganti Raja Selampandai,
Datai ari menoa iya di Tatai Tanah Nyadai,
Redai terabai rampai temiang.
Nya orang ke ngembuan batu nyiur nyuntai,
Enggau batu bingka lia mulai,
Nya ga ubat besai ngasoh gerai,
Tau mudah bulih utai,
Ngasoh gayu guru gerai nyamai.

Ketawa gaga ading piring penganan jala,
Udah dikebau enggau selanjau ijau manok banda,
Gaga nganti Raja Simpulang Gana,
Datai ari Letong Jalong Temaga,
Tinggang bunga nuyan meranggang,
Nya orang ti ngembuan leka sesangga tepang,
Enggau taring uting babi menoa,
Kena kitai ngintu simpuli padi paya,
Ngambi ka tak sebaka manah magang.

Lalu taong-taong munyi ketawa ading pimping piring tepong,
Udah di kebau enggau selanjau ijau manok tuntong,
Gaga nganti penatai Aki Lang Menaul Buban,
Ari engkeleman bulan mandang,
Aki Lang Menaul Tuntong,
Ari Kebong Langit Ngeruang,
Nya orang ke ngembuan batu pugu danau kampong,
Pengantong upong balang beraang,
Enggau ubat mali rampong,
Ngasoh betampong tau serang.

Panjai ai, panjai kekira,
Luas langit, luas dunya,
Pegai tegoh batu indu gemala,
Ngambi ka tampak nama,
Jelai berita dinga orang bap dunya bumi belinggang.

Gayu ko antu,
Nadai apa ko Petara,
Semua kitai bulih pengelantang.

Ooooooooha ! x 3

Note:
Udah tembu miau tu, perengka piring pan lalu dibagi ba dalam siti-siti chapak. Udah genap piring dibagi, nya baru nyampi ngangau ka petara, bunsu antu enggau petara aki petara ini ke udah parai. Sida tu diasoh datai ngabang nitih ka bansa pengawa gawai kitai.

Perengka dikena ngaga piring biasa:

* Semakau & daun apong (Tobacco & wrapper)
* Perengka pinang (pinang, sirih, kapu, gambir) dalam baku
* Asi Amat (Cooked rice)
* Garam (Salt)
* Asi Manis (sweet fermented rice)
* Ketupat (glutinous rice cooked in palm leaves)
* Asi pulut burak, merah, kuning & chelum (white, red, yellow & black glutinous rice cooked in bamboo)
* Penganan iri (rice cake)
* Sagun (made of coconut powder & rice flour)
* Beras Kuning (yellow rice – for sprinkling the piring)
* Letup or rendai (puffed rice or pop rice)
* Telu manok (hard boiled egg)
* Telaga (a small cup containing rice wine)
* Bulu manok kena nyampi & bebiau, dichabut lalu diunsut enggau darah manok nya empu (a feather from fowl used during prayer is plucked out and dipped in its blood when it is killed)

Chara magi tauka mela piring:



* Tabur ka letup (digaga ari beras pulut) enggau beras kuning.
* Bagi pinang, sirih, kapu enggau gambir.
* Bagi insap – rukok apong enggau semakau.
* Bagi asi enggau asi pulut – asi burak, pulut burak, pulut chelum, pulut merah enggau pulut kuning.
* Bagi tumpi (kuih digaga ari tepong mulong), penganan penyaran, sungkui (digaga ari beras tutok dibungkus enggau daun pisang), ketupat (tau enda ibuh enti bisi asi pulut), sagun (digaga ari tepung beras enggau nyiur parut).
* Bagi pisang.
* Bagi garam ngagai tiap iti pinggai tauka sarang piring.
* Bagi telu manok.

Udah nya baru ngambi manok dikena nyampi. Leka sampi mesti nitih ka bansa gawai. Tembu nyampi lalu tabur ka letup beras pulut enggau beras kuning. Selamat ngintu ari gawai ngagai kita semua.

Disalin ari: Iban Cultural Heritage

Post by:Leonard Linggi Ngadan

Pengawa Miring & Perengka Piring

Piring & Miring

1. Basic ingredient for common piring.



* Tobacco & wrapper (daun apong)·
* Betel nut set (pinang, sirih, kapu, gambir)
* Cooked rice
* Salt
* Sweet rice (Asi manis)
* Ketupat (glutinous rice packet cooked in palm leaves)
* Glutinous rice – asi pulut (white, red, yellow & black colored glutinous rice cooked in a bamboo)
* Rice cake – penganan iri
* Rice flour and coconut powder – Sagun
* Banana fruit (pisang)
* Beras kuning
* Letup or Rendai (puffed rice or pop rice)
* Eggs – Telu manok
* Telaga – a small cup contains rice wine (tuak)
* Bulu manok: a feather of a fowl used during prayer (sampi) is plucked out and dipped in its blood when it is killed.



Piring For Gawai Burong in honour of Sengalang Burong:



* Pisang Jait (wild banana fruit),
* Engkudu & trong fruits,
* Lengki palm leaves & its shoot,
* Banjang palm leaves & its shoot,
* Batak shoots, flowers of buot, tepus, engkenyang and others planted on the padi field,
* Smoked gerama crabs, kusing bats and fish with white scales.
* Cook white, yellow and black glutinous rice
* Fry penganan iri buns
* Cook sungkui cake
* Cook hard-boiled eggs
* Cook ketupat rice
* Fry popped rice (letup) and sago flour.



2. Generally the purpose of making offerings are:



* To give honor to Gods (Petara), Holy spirit (Orang Panggau & Bunsu Antu) and souls of our dead ancestors (Petara Aki-Ini) whom we invited to our various festivals.
* To give thanks to Gods for their blessing and help.
* To seek blessing, good fortune, good health, happiness, peace and harmony.
* To make a wish (niat).
* Seeking success in ventures (trading, headhunting, bejalai etc.)
* Seeking forgiveness and protection from supernatural repercussion for human sins (incest, illegitimate pregnancy, wrong doings, bad dreams, bad omen, etc).



3. For who and when to make offering to?



* Sengalang Burong – when preparing for war or major event like participating in election. Gawai Burong is usually held to honor him and to seek his blessing (Gawai Burong).
* Raja Simpulang Gana – when dealing with farming related activities. (Gawai Umai and related gawai)
* Raja Menjaya & Ini Inda - when asking for better health. (Gawai sakit & related activities e.g. bemanang).
* Anda Mara – seeking good fortune and material wealth. (Gawai Pangkong Tiang)
* Selampandai – when you seek blessing in your marriage, children growth or fertility. (During Gawai Melah Pinang)
* Raja Semarugah – when seeking permission to use land for construction and other activities like agricultural activities. (when erecting the first pole).
* Keling and orang Panggau – when seeking their help to go to war, election, defence from enemies, or when seeking their help to invite Gods to our festivals.
* Bunsu Antu – as and when instructed in dreams.
* Souls of our dead ancestors – when seeking their blessing and showing respect for their soul. Usually during gawai dayak and when visiting their graves.



4. Procedures of Miring.



* Prepare the piring ingredients (refer details in my weblog).
* Bless those ingredients (biau piring as in my weblog).
* Divide those ingredients into 3, 5, 7 or 9 plates (depending on who you want to invite or seek blessing from).
* Recite your Sampi or prayer.
* Place your piring in your living room (bilik), ruai (internal varendah), panggau (gallery), tanju (open air varendah), farm (during various stages of farming cycle), river bank (during baptism of your child) depending on the occasion. If it is placed at your home, cover it with pua kumbu. Leave it there for 3 nights or more, depending on the occasion.
* If the God give favorable response in your dreams, give thanksgiving offering later.



Note: For those who are sinners (thieves, adulterer, murderer, committed incest, rape, etc) who have done wrong to living things (human, animals, insects, birds, etc) are not allowed to touch the Piring. The Gods or holy spirits considers their hands dirty. They must seek forgiveness first (in a private cleansing miring ceremony), declared their sin to God, before being accepted to join in the miring ceremony. Normally, those people are courteously avoided from participating in a miring if their reputation is being suspected.



If Miring is done during major festivals, dedicated people are used to prepare and bless your piring. e.g. the tukang nasak. They are usually a team of warriors who are tasked to prepare and bless the piring during Gawai Burong (refer to my web log on the subject of Gawai Burong). It is said that these warriors’ hands have been cleansed with the blood of their enemies and they are the best people to perform miring ceremony in any major festivals. That is also why we place high values for those warriors in Iban society even if they are beggers or having no social status. They are respected because they are closer to Gods and Holy spirits who protected them in their venture.



Note also that different region have different methods, procedures or styles. What I mentioned here is largely as practiced by Saribas and Kalaka Ibans for a simple or basic rituals.